Badanie wzroku i oczu – co musisz wiedzieć?

Badaj wzrok raz na rok to hasło naszej kampanii. Dlaczego powinniśmy wykonywać badanie wzroku minimum raz w roku? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w poniższym artykule.  Zastanawiasz się, jak często powinieneś wykonywać badanie wzroku? Sprawdź, jak często należy badać wzrok.

Jak często wykonywać badania wzroku?

Zastanawiasz się jak często wykonywać badania wzroku? Wiele czynników może wpływać na to, jak często powinniśmy badać wzrok.

Zaleca się, aby dzieci były poddawane kompleksowemu badaniu oczu, gdy mają 6 miesięcy, 3 lata i 5 lat oraz przed pójściem do szkoły. Po tym okresie, powinny być badane raz w roku – lub jeśli nie występuje potrzeba korekcji wzroku, raz na dwa lata. U osób dorosłych, kontrolne badania okulistyczne powinny być wykonywane minimum co 2 lata. Każda osoba, która potrzebuje korekcji wzroku powinna pamiętać o kontrolnej wizycie u optometrysty co roku.

Na naszej stronie znajdziecie także internetowy, bezpłatny test wzroku, który pomoże Wam w kilka minut sprawdzić, czy coś złego dzieje się z waszym wzrokiem: TEST WZROKU. Pamiętajcie jednak, że ten test to tylko wskazówka – nie zastąpi badania u specjalisty.

Wskazania do badań

A jakie są wskazania do badań wzroku? Po pierwsze nie należy bagatelizować niepokojących sygnałów wysyłanych przez nasze oczy. W sytuacji gdy pojawią się jakiekolwiek dolegliwości, należy niezwłocznie zgłosić się do o ptometrysty   w celu przeprowadzenia badania. Objawy takie jak: łzawienie, uczucie suchości, napięcia okolic twarzy i głowy, bóle oczu i głowy sygnalizują problemy ze wzrokiem. Jeśli odczuwasz problemy z ostrością widzenia, czujesz, że światło razi cię nawet w pomieszczeniach, niezwłocznie umów się na konsultację ze specjalistą.

Nie ignoruj objawów takich jak trudności z czytaniem z bliska lub daleka. Zaciemniający się obraz lub zwężenie pola widzenia, nagły ból oka lub głowy, zaczerwienienie, podrażnienie, podwójne widzenie, obrazy „duszki”, słabe widzenie w nocy, aureole wokół źródeł świateł lub mniej żywe widzenie barw.

Jak wygląda badanie, kto je przeprowadza?

Podstawowe badanie wzroku trwa około 30 minut i jest całkowicie bezbolesne. Wzrok badać może nawet lekarz pierwszego kontaktu w ramach badań przesiewowych.

Profesjonalne badanie wzroku najczęściej wykonuje się w przystosowanym do tego specjalistycznym gabinecie. Poszczególne testy różnią się od siebie. Nie zawsze kiedy odczuwamy problemy ze wzrokiem i oczami, konieczna jest wizyta u lekarza okulisty. Nasze problemy z widzeniem może skontrolować również optometrysta, a w razie sygnałów chorobowych skierować do okulisty. Okulista to lekarz specjalista, który zajmuje się przede wszystkim diagnozowaniem chorób oczu i ich leczeniem. Jeśli ulegliśmy urazowi lub podejrzewamy chorobę oczu powinniśmy zgłosić się do okulisty po diagnozę.

W innych wypadkach możemy umówić się z optometrystą, czyli specjalistą w zakresie diagnostyki i kompensowania wad wzroku. Optometrysta zajmuje się również diagnozowaniem dysfunkcji widzenia obuocznego (popularnie zwanego zezem).

Do badania wzroku używa się specjalnych tablic i aparatury, z którymi możesz zapoznać się szczegółowo w dalszej części tekstu. Jak już wspominaliśmy badanie wzroku może wykonać nie tylko lekarz okulista, ale również optometrysta. Podsumowując, do okulisty udajemy się w przypadku, gdy podejrzewamy chorobę lub uraz oka, a do optometrysty, gdy zależy nam na skorygowaniu wady wzroku, z którą zmagamy się na co dzień.

Badanie ostrości widzenia

Badanie sprawdzające ostrość naszego widzenia miał prawie każdy z nas. Czym jest ostrość widzenia? Zależy ona od zdolności rozdzielczych naszej siatkówki, czyli warstwy znajdującej się wewnątrz naszego oka, która przekazuje bezpośrednio za pomocą nerwów, sygnały wzrokowe do mózgu. W naszym oku, a konkretnie w siatkówce, znajdują się elementy światłoczułe (czopki i pręciki). Specjalista ochrony wzroku sprawdza je za pomocą tablic Snellena, na których znajdują optotypy – czyli po prostu cyfry, litery lub dla osób niepiśmiennych i dzieci – obrazki. Ekspert prosi badanego o odczytanie z odległości 5-6 metrów kolejnych rzędów optotypów. Każdemu rzędowi optotypów odpowiada inna wartość minuty kątowej. Badający prosi o odczytywanie kolejnych rzędów i zapisuje wynik w postaci ułamka. W mianowniku zapisuje się liczbę widniejącą przy ostatnim prawidłowo rozpoznanym rzędzie optotypów, po czym przelicza się te wartość. Samo badanie jest proste i bezbolesne. Minuta kątowa jest podstawą w określaniu ostrości naszego wzroku. Istnieją również inne testy sprawdzające ostrość wzroku np. test z literą E, test Sheridana Gardinera, pierścienie Landholta, test LogMAR. Badanie ostrości widzenia za pomocą tablic Snellena służy głównie wykrywaniu i ocenie stopnia krótkowzroczności. Krótkowzroczność jest jedną z najczęściej spotykanych wad wzroku.

Podstawową metodą korekcji krótkowzroczności u dorosłych są okulary o odpowiedniej mocy. Istnieje również możliwość chirurgicznej korekcji wady refrakcyjnej, jednak należy pamiętać, że laser nie koryguje źródła wady, czyli nadmiernej długości osiowej gałki ocznej. W przypadku dzieci, sytuacja wygląda odrobinę inaczej. Okulista może zalecić na przykład leczenie farmakologiczne atropiną o niskim stężeniu. Istnieje również metoda niefarmakologiczna: ortokeratologia i soczewki kontaktowe modyfikujące widzenie obwodowe. Na czym polega ta metoda? W nocy, stosujemy twardą soczewkę kontaktową, która ma modelować rogówkę wspomagając pracę nieprawidłowo zbudowanej gałki ocznej.

Badanie pola widzenia

Pole widzenia to inaczej przestrzenny obraz, jaki odbieramy nie poruszając gałką oczną. Zdrowe oko powinno widzieć w linii poziomej od około 60° w kierunku nosa, do 107° w kierunku bocznym oraz w płaszczyźnie pionowej od około 70° w górę, do około 80° w dół. Brzmi skomplikowanie, jednak możemy w praktyce sprawdzić, jak wygląda nasze pole widzenia. Wystarczy przyłożyć dłonie do boków twarzy, co zawęzi nam pole widzenia.

Perymetria, czyli badanie pola widzenia, to jedno ze standardowych badań jakie możemy wykonać u optometrysty. Sprawdza ono nasze pole widzenia, czyli przestrzeni jaką rejestrujemy bez poruszania gałką oczną. Prawidłowe pole widzenia mówi nam o tym , że siatkówka odbiera wrażenia wzrokowe na całej swojej powierzchni, nerw wzrokowy funkcjonuje prawidłowo, zaś płaty potyliczne kory mózgowej odbierają i przetwarzają sygnały wzrokowe dobrze.

Jak wygląda takie badanie? Pomiar wykonuję się za pomocą specjalistycznej aparatury – polomierza. Pacjent przykłada raz lewe, raz prawe oko do aparatury, obserwuje punkt w środku ekranu i za każdym razem kiedy zobaczy świetlny punkt, sygnalizuje to badającemu. Na podstawie wyników tworzy się mapa pola widzenia (dla każdego z oczu osobno). Badanie pola widzenia można oceniać na podstawie metody statycznej i dynamicznej. W metodzie statycznej, punkt świetlny pojawia się i znika. W metodzie dynamicznej zaś, punkt przemieszcza się w czasie badania. Badanie powtarzane jest kilkakrotnie, ponieważ uważa się, że pacjent dopiero przy drugiej lub trzeciej próbie nauczył się prawidłowo reagować na dostrzegane sygnały świetlne.

Co diagnozuje badanie pola widzenia?

Perymetria pozwala nam wskazać dokładnie jak nasza siatkówka odbiera obraz. Jest to badanie szczególnie ważne dla pacjentów z podejrzeniem lub diagnozą jaskry. Pacjenci cierpiący na jaskrę, najczęściej ubytek w polu widzenia zaczynają mieć w  okolicy nosa, a w miarę postępu choroby ubytek ten przemieszcza się na środek gałki ocznej. Najdłużej utrzymującym się polem widzenia u wszystkich z nas jest pole skroniowe.

Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego

Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, czyli inaczej tonometria jest popularnym badaniem okulistycznym. W jakim celu kontroluje się ciśnienie wewnątrzgałkowe? Nasze oko wypełnione jest wodnistą cieczą (płyn śródoczny), która zapewnia prawidłowe napięcie i odpowiednie uwodnienie rogówki oraz soczewki  w gałce ocznej. Odpowiednie ciśnienie oka jest niezbędne dla jego prawidłowego działania. Zbyt wysokie lub zbyt niskie ciśnienie w gałce ocznej może być objawem rozwijającej się choroby i powodować dolegliwości bólowe.  Płyn śródoczny wytwarzany jest w nabłonku ciała rzęskowego i przekazywany do tylnej komory oka. Ciśnienie wewnątrzgałkowe zależy od stopnia równowagi, między produkcją cieczy wodnistej, a jej odpływem z gałki ocznej. U zdrowych osób prawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe znajduje się w zakresie 10–21 mm Hg. Ciśnienie wewnątrzgałkowe zmienia się w ciągu dnia (najwyższe godzinach porannych). Jego średnie dobowe wahania nie powinny przekraczać 5 mm Hg.

Najczęściej stosuje się 3 metody pomiaru: tonometrię aplanacyjną (Goldmanna), tonometrię wgłobieniową (impresyjną) oraz tonometrię bezkontaktową (air –puf).

Badanie wykonuje się za pomocą lampy szczelinowej. Najczęściej wykonuje się tonometrię bezkontaktową (to ta maszyna dmuchająca w nasze oczy). Sprzężone powietrze spłaszcza rogówkę i pozwala wyliczyć ciśnienie wewnątrzgałkowe, ponieważ ugięcie powierzchni rogówki zależy od ciśnienia wewnątrzgałkowego. Tonometria należy do podstawowych badań okulistycznych. Nieprawidłowe wartości mogą wskazywać na rozwijającą się jaskrę.

Badanie dna oka

Badanie dna oka, czyli inaczej oftalmoskopia, to kolejne podstawowe badanie okulistyczne. Jest ono bezbolesne i pozwala na szybkie wykrywanie niepokojących zmian chorobowych Wykonywane jest w celu diagnozowania różnych zaburzeń ogólnoustrojowych, takich jak: cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie oraz nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu siatkówki, błony naczyniowej i nerwu wzrokowego.

Badanie przeprowadza się za pomocą wziernika okulistycznego. Oftalmoskop posiada źródło światła i system soczewek umożliwiający korekcję widzenia, zarówno badającego, jak i badanego w celu uzyskania jak najbardziej ostrego obrazu dna oka. Światło generowane przez aparat ogniskuje się kolejno na strukturach ciała szklistego, tarczy nerwu wzrokowego, naczyniach krwionośnych, obwodowej części siatkówki i na żółtej plamce.

Badanie to można wykonać również za pomocą funduskamery, wykonującej kolorowe zdjęcie w wysokiej rozdzielczości, dodatkowo nie wymaga ono użycia preparatu rozszerzającego źrenice. Badanie można wykonać za pomocą lampy szczelinowej, specjalnej soczewki skupiającej otoczonej lustrami (trójlustro Goldmanna) lub wziernika Fissona. W zależności od potrzeby i dokładności badania, stosuje się metodę bezdotykową lub po wcześniejszym znieczuleniu wziernikowanie za pomocą wymienionych urządzeń. Badanie dna oka pomaga w diagnostyce i ocenie zaawansowania uszkodzeń narządów u osób chorych na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze. Pozwala również ocenić siatkówkę, jej odwarstwienia czy zwyrodnienia plamki żółtej, sprawdzić tarczę nerwu wzrokowego, ocenić stan naczyń krwionośnych, sprawdzić zmiany miażdżycowe i ocenić ciało szkliste.

Badanie widzenia barw

Problemy z rozróżnianiem barw potocznie określa się mianem daltonizmu. Kolory widzimy dzięki receptorom światłoczułym (czopkom) znajdującym się w naszej siatkówce.

Badanie widzenia barwnego pozwala ocenić  działanie czopków wzrokowych i ich percepcji barw. Otaczające nas przedmioty nie mają koloru. Do widzenia barwnego niezbędne jest światło pozwalające naszemu mózgowi na interpretację długości odbitych strumieni światła. Rozróżnianie kolorów umożliwiają nam receptory znajdujące się w siatkówce oka. To jaki kolor widzimy, zależy od ilości pobudzonych czopków i pręcików oraz tego, na jakie barwy reagują. Istnieje wiele metod badania widzenia barwnego. Bardzo popularne jest badanie z użyciem tablic pseudoizochromatycznych Ishihary. Za pomocą kolejnych tablic diagnozuje się stopień upośledzenia postrzegania barwy (od lekkiego, aż do całkowitej ślepoty barwnej). Tablice Ishary sprawdzają różnice w odbiorze barw czerwonej i zielonej. Istnieją również tablice testu Hardy’ego, Randa i Rittnera, które poza oceną postrzegania barwy zielonej i czerwonej dają również możliwość zbadania zaburzeń postrzegania barwy niebieskiej. Test Farnswortha D-15 jest testem przesiewowym polegającym na ułożeniu w odpowiedniej kolejności barwnych klocków tak, aby ich kolory płynnie przechodziły jeden w drugi. Istnieje również test Farnswortha i Munsella 100-Hue polegający na ułożeniu 85 wielobarwnych klocków o różnych odcieniach. Najdokładniejszym badaniem widzenia barwnego, jest badanie przeprowadzane za pomocą anamaloskopu, czyli urządzenia umożliwiającego dokładne ilościowe rozpoznawanie odczuwania barw w osi czerwono-zielonej.

Badanie widzenia barwnego, pozwala zdiagnozować zaburzenia widzenia pola barwnego. Wskazaniem do tego badania są również neuropatie nerwu wzrokowego i uszkodzenia nerwów wzrokowych.

Obecnie nie są jeszcze znane metody leczenia tej wady. Jednak istnieją specjalne soczewki okularowe korygujące ostrość i widzenie barw. Dobierane są one indywidualnie na podstawie dokładnych wyników badań.

Badanie reakcji na światło

Badanie reakcji na światło, sprawdza odruch źreniczny, czyli mechanizm adaptacji naszego oka na ilość światła padającego na siatkówkę. Co do zasady, źrenica powinna zmniejszać się wraz ze zwiększaniem się natężenia światła. Badanie reakcji na światło wykonuje się kierując źródło światła na źrenicę. Badanie takie nazywane jest badaniem reakcji źrenic na światło i akomodację (PLR- pupil light reflex).

Badanie przydatne jest w diagnostyce schorzeń neurologicznych. Źrenice powinny reagować na światło konsensualnie, czyli jednakowo – naświetlenie jednej źrenicy powinno powodować zmniejszenie drugiej.  Jeśli tak się nie dzieje – wskazana jest dalsza diagnostyka nerwu wzrokowego i/lub nerwu okoruchowego. Prawidłowy zakres zmian szerokości źrenicy wynosi od 2mm do 8mm, czyli jest to najbardziej powiększający się w naszym organizmie narząd.

Angiografia dna oka

Choroby siatkówki wiążą się zawsze ze zmianami w naczyniach. Obrazowanie dna oka, czyli angiografia fluoresceinowa, to badanie polegające na wypełnieniu naczyń krwionośnych środkiem kontrastowym podawanym w zastrzyku dożylnym.  Wskazaniami do wykonania badania są: powikłania cukrzycowe, obrzęki plamki, degeneracje plamki oraz nowotwory dna oka. Badanie jest bezbolesne – po dożylnym podaniu kontrastu, za pomocą specjalnego aparatu wykonuje się serię zdjęć dna oka. Chociaż badanie jest bezbolesne, jednak warto przyjść na nie z osobą towarzyszącą i z okularami przeciwsłonecznymi, ponieważ wykonuje się ja na rozszerzonej źrenicy. Przed badaniem należy upewnić się, że nie jesteśmy uczuleni na izotopy podawane w kontraście dożylnym.

Badanie OCT

Większości z nas kojarzą tomografię z przerażającym okręgiem obracającym się dookoła pacjenta. Badanie tomograficzne pozwala na zobrazowanie miękkich tkanek w naszym organizmie.  Czy jeśli dostaliśmy skierowanie na OCT oka powinniśmy przygotować się do badań jak przed wylotem na Marsa? Absolutnie nie! Aparatura okulistyczna bada tylko oko, nie całe ciało, dlatego osoby z klaustrofobią mogą odetchnąć z ulgą. Badanie OCT, czyli optyczna koherentna tomografia oka jest precyzyjnym badaniem struktur oka. Za pomocą tomografii spektralnej możemy dokładnie ocenić stan przedniej i tylnej części gałki ocznej, rogówki, kąta przesączania, plamki, nerwu wzrokowego i siatkówki. OCT w przeciwieństwie do angiografii nie wymaga podania kontrastu i umożliwia nam stworzenie dokładnego modelu przekroju tanek. Takie badanie wykonuje się na przykład u osób ze zwyrodnieniem plamki żółtej i makulopaitą cukrzycową.

Badanie GDx

Zdrowe oko posiada około miliona włókien nerwowych. W przebiegu jaskry włókna nerwowe przewodzące obraz do naszego mózgu mogą ulegać zwapnieniu. Ich obraz możemy uzyskać jedynie za pomocą specjalistycznej aparatury. Badanie GDx, czyli skaningowa  polarymetria laserowa, umożliwia pomiar grubości włókien nerwowych siatkówki. Istnieją dwa typy aparatów do wykonywania badania GDx tzw. GDX Vcc i GDX Pro. A jak przebiega takie badanie? Aparat emituje bezbolesną wiązkę laserową i mierzy grubości włókien nerwowych. Obraz przekazywany jest do komputera, który analizuje stopień ewentualnych uszkodzeń włókien nerwowych. Wyniki badania zawsze powinny być opisane przez lekarza.

Najczęstszym wskazaniem do badania jest wykrywanie zmian jaskrowych, monitorowanie postępu choroby, oraz diagnostyka w chorobach uszkadzających nerw wzrokowy, np.: Alzhaimer, cukrzyca, stwardnienie rozsiane.

Badanie HRT

Jak wspomnieliśmy wcześniej, tomografy okulistyczne nie wymagają od badanego żadnego specjalnego przygotowania, aparatura zaś obrazuje jedynie nasze oko. Badanie HTR, czyli Heidelberg Retina Tomograf to badanie tomograficzne polegające na obrazowaniu tarczy nerwu wzrokowego lub rogówki. Aparatura rejestruje nasze oko w wielu przekrojach i tworzy za pomocą programu komputerowego trójwymiarowy obraz. Jest ono kluczowe w ocenie neuropatii jaskrowej. Badanie w przebiegu jaskry należy wykonywać co 6, 8 lub 12 miesięcy w zależności od stopnia zaawansowania jaskry. Kluczowe jest również porównywanie poprzednich badań z obecnymi.